Historiek
In 1147 werd in de oudste geschreven bron van de Sint-Eligiuskerk vermeld dat de bisschop van Noyon-Doornik 12 altaren, waaronder dat van Hulthem, schenkt aan Boudewijn IV, graaf van Vlaanderen circa 1026.
Van de oudste stichting van een kerk op deze plaats is weinig gekend; het Sint-Eligiuspatrocinium gaat echter terug tot de achtste of negende eeuw en de Romeinse verdeling van de tienden wijst op een oprichting van de parochie na de negende eeuw met altaar in bezit van de bisschop van Doornik.
In 1852 werd beslist om een volledig nieuwe kerk te bouwen: meer zuidwaarts. De nieuwe kerk werd voltooid in 1855.
In 1999 werd de kerk helemaal gerestaureerd, met onder meer vernieuwing van de zandstenen venstertraceringen en deels vervangen en hervoegen van het bakstenen parement door de groep Monument onder leiding van architect Wilfaert.
Beschrijving
De huidige neogotische kerk heeft een basilicale aanleg en noordelijke toren, schip en zijbeuken van vier traveeën. Het transept springt niet uit. De kerk is opgetrokken uit baksteen met sporadische verwerking van natuursteen onder leien zadel- en lessenaarsdaken en ingesnoerde torenspits.
De noordelijke voorgevel ziet uit op de Markt, met zijn centrale half uitspringende vierkante toren met vier geledingen, gestut door versneden steunberen. Bovenaan is er een klokkenkamer met spitsbogige galmgaten en vier uurwerken, deels ingewerkt in de ingesnoerde naaldspits. De zijgevels zijn geritmeerd door steunberen en hoge spitsboogvensters met dito maatwerk. De transepten hebben vernieuwde verlaagde puntgevels.
Interieur
Het interieur is kleurrijk groen- en donkerroze geschilderd. Het is overwelfd door blauw- en witgeschilderde kruisribgewelven in het schip, en stergewelven in kruising en koor.
Spitsbogige scheibogen rusten op bundelpijlers, op hoge arduinen sokkels. Het koor is polychroom geschilderd en de zijkoren zijn in damastbeschildering. Bovenaan zijn er tekstbanden, panelen met engelenfiguren met banderollen en medaillons. Rechts in het koor is er een grote poort met bekronend opschrift van de vroegere tribune van de familie Desmanet de Biesme - vander Meere, kasteelheren van Kruishoutem op het ogenblik van de bouw van de nieuwe kerk.
Meubilair
Schilderijen: De eerlijkheid van de Heilige Eligius (1662), geschilderd door Philips Beernaert.
Beeldhouwwerk: polychrome neogotische heiligenbeelden op sokkel door Matthias Zens (eind 19de eeuw).
Meubilair:
- monumentaal neogotisch hoofdaltaar uit albast en eik door F. Dumon, gedateerd 1868 en 1869
- noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw door F. Dumon met schenkersopschrift van A.E. van Pottelberghe de la Potterie
neogotisch houten altaar van 1856; - zuidelijk zijaltaar van Heilig Kruis, volgens opschrift gift van familie Van Themsche
neogotisch houten altaar van 1858; - imposant eiken koorgestoelte met apostelenbeelden in geajoureerde nissen, door F. Dumon van 1867;
- neogotische communiebank door F. Dumon uit 1869, gift van de familie Stapleton
- neogotische preekstoel door Remi Roons van 1888; gift van de familie Philippe
- De Kepper - Vanderdonckt
- 3 Lodewijk XVI-biechtstoelen afkomstig uit oude kerk;
- 4 neogotische biechtstoelen door F. Dumon uit 1873 en 1876
- *orgel van 1753 van P. van Peteghem in rococo-orgelkast afkomstig van de Sint-Adriaansabdij van Geraardsbergen, in 1838 getransformeerd door Ch.-L. Van Houtte;
- polychrome neogotische muurschilderingen in koor door Janssens (1887) en in de zijkoren door Dhaenens (1904);
- arduinen wijwatervat met jaartal "anno 1855";
- monumentale, omlijste kruisweg gesigneerd De Clercq, 1859 tot1861.
Contactpersonen Kerkfabriek Sint-Eligius
- Voorzitter: Sylvain Lamont
- Secretaris: Chris Van der Meeren
Deze kerk is dagelijks open van 9.00 u. tot 18.00 u.